نگران امتحانای آخر ترمی؟ با دو روش علمی و مؤثر — تکنیک فاینمن و اثر شاگرد — یاد بگیر چطور در کمترین زمان، بیشترین یادگیری رو داشته باشی!
آنچه در این مقاله می خوانید:
مقدمه
چطوری از تکنیک اثر شاگرد استفاده کنیم؟
داریم به امتحانات نزدیک میشیم و خیلی از شماها نگران شدین که وقت کمی مونده و حجم انبوهی از مطالب خوانده نشده دارین. این روزها وقت کمه و ممکنه تمرکز کردن روی مسائل درسی سخت‌تر از همیشه به نظر بیاد چون اضطراب کمبود زمان رو دارین! تو این شرایط، شاید فکر کنین با شب‌زنده‌داری و حفظ کردن فشرده و پیوسته ی مطالب میتونین نمره هاتون رو بالا ببرین. خب حقیقت اینه که برای یادگیری شما نباید صرفاً ساعت های مطالعه رو بیشتر کنین؛ گاهی برنده ی این ماجرا اونایی ان که یاد میگیرن با روش های بهینه زمانشون رو بهتر مدیریت کنن و عمیق تر و هوشمندانه تر یاد بگیرن.
امروز قصد دارم دوتا ترفند باحال بهتون معرفی کنم که در عین حال که ساده ان، پشتوانه ی علمی و پژوهشی هم دارن که نه تنها باعث صرفه‌جویی در وقتتون میشن، بلکه باعث یادگیری عمیق‌تر و ماندگارتر میشن؛ حتی اگه فقط چند روز تا امتحانا فرصت باقی مونده باشه!
روش هایی که در ادامه بهتون معرفی میکنم با ساده سازی کردن مطالب و یادگیری فعال بهتون کمک میکنه در کمترین زمان یادگیری سریع و موثری داشته باشین.
فرض کنین قراره مطلبی مثل "فتوسنتز" یا "مبحث انتگرال" رو برای یکی دیگه که هیچ شناختی از این مطالب نداره، توضیح بدین. وقتی دارین سعی میکنین مطلبی رو به کسی یاد بدین، اتفاق جالبی که می‌افته اینه که متوجه میشین چه بخش‌هایی رو واقعاً فهمیدین و کجاها رو هنوز نفهمیدین و لازمه دوباره بررسیش کنین تا از ابهام در بیاین. خب آقای ریچارد فاینمن، فیزیکدانی بود که جایزه ی نوبل هم برده بود و باور داشت که:
" اگه نتونی یک مفهوم یا مساله رو به زبان ساده برای فرد دیگه توضیح بدی، یعنی هنوز خودت خوب نفهمیدیش!"
اون این روش رو معرفی کرد و ما امروز از این روش به اسم خودش ازش یاد میکنیم.
ایده ی اصلی این روش اینه که کمک میکنه :
- بفهمین دقیقاً کجاها مشکل دارین.
- مطالب رو برای خودتون طبقه‌بندی کنین
- به جای اینکه فقط حفظ کنین، واقعاً یاد بگیرین
- موضوعت رو مشخص کن. مثلاً "مغز چطور کار میکنه" یا "قضیه ی فیثاغورث یعنی چی؟"
- اونو برای یکی دیگه توضیح بده. با زبون ساده و قابل فهم همونطور که خودت دوس داری کسی برات توضیح بده.
- برگرد و جاهایی که گیر کردی رو دوباره بررسی کن. به منبع برگرد، دوباره بخون، و سعی کن برای خودت ساده‌تر کنی، شاید تو این مرحله لازم باشه چندبار بخونی یا حتی از کسی کمک بگیری!
- توضیحاتت رو بازنویسی کن یا بلند بلند برا خودت توضیح بده. احتمالا این مرحله ی آخر رو خیلی هاتون انجام میدین.
خب برای کسی که زمان کمی برای مطالعه براش باقی مونده این روش کمک میکنه متوجه بشه کجای کارش می لنگه و کجاها رو خیلی خوب بلده و نیازی نیس دوباره مرورش کنه! در واقع یک تکنیک موثره که باعث میشه بی هدف یک مطلبی رو مرور نکنین؛ علاوه بر این مطالب خیلی خوب تو ذهنتون جا میفتن و ماندگار میشن.
تکنیک بعدی هم شبیه روش فاینمن هست که توی متون علمی ازش با عنوان " اثر شاگرد" یاد میکنن.
احتمالا برا همتون پیش اومده که یکی ازتون بخواد مطلبی رو براش توضیح بدین. خیلی ها فک میکنن خب این که کار ساده ای به نظر میاد ولی وقتی میخوان توضیح بدن تازه متوجه میشن که ممکنه خیلی چیزا رو یادشون نمیاد یا دقیق درکش نکردن و فقط یک هاله ای از مطالب تو ذهنشونه!
ایده ی اصلی این روش اینه که:
" وقتی سعی میکنین یک مطلب رو برای کسی توضیح بدین مغز با چالش مواجه میشه و به یک حالت مرور عمیق میره".
چطوری از تکنیک اثر شاگرد استفاده کنیم؟
- یک مخاطب فرضی پیدا کن. لازم نیست واقعی باشه! یک عروسک، آیینه، یا حتی خودت.
- موضوع مورد نظرت رو انتخاب کن و شروع کن براش توضیح دادن.
- میتونی صداتو ضبط کنی یا از خودت ویدیو بگیری تا بعدا دوباره بهش گوش بدی و ببینی کجاها نیاز به اصلاح داره. اگه کسی در دسترس نیست میتونی ویسی که ضبط کردی یا ویدیویی که گرفتی رو برای هم کلاسیت بفرستی.
- حتما سعی کن ساده توضیح بدی، مباحث رو دسته بندی کن، سوالاتی برای خودت طرح کن یا اونایی احتمال میدی ازت پرسیده بشه رو برای خودت بنویس و بهشون جواب بده.
- چون نمیخوای اشتباه توضیح بدی، تمرکزت بالاتر میره و سعی میکنی عمیق تر یک مطلب رو یاد بگیری.
تو این روش هم مثل روش قبلی یاد میگیری که از زمانت استفاده بهینه کنی و الکی مطالب رو فقط تکرار نکنی، اعتماد به نفست تو یادگیری بیشتر میشه و در نتیجه انگیزت برای ادامه دادن تقویت میشه. شما میتونین خلاقیت داشته باشین و چیزای مختلفی به این دوتا روش اضافه کنین مثلا از ابزارهایی مثل تخته وایت برد و ماژیک استفاده کنین و فرض کنین جای معلم وایستادین و دارین اونو توضیح میدین؛ یا یک گروه با دوستاتون بزنین و هر کدوم یک بخشی رو برا همدیگه با این روش ها توضیح بدین و تو گروه به اشتراک بذارین.
- فعال شدن نواحی مختلفی از مغز مثل نواحی مربوط به درک زبان، تفکر مفهومی یا تفکر انتقادی
- تقویت ارتباطات بین سلول های مغزی
- شکل گیری ارتباطات جدید نورونی
- طبقه بندی و ثبت مطالب در قسمت های مختلف مغزی
- مدیریت و پردازش سریع مطالب در مغز
یادگیری مؤثر همیشه به حجم زیاد مطالعه وابسته نیست؛ بلکه به شیوه های هوشمندانه‌ی یادگیری وابسته اس. حالا وقتشه که از این دو تا تکنیک استفاده کنی و به خودت ثابت کنی که توی همین زمان محدود هم میتونی هوشمندانه یادبگیری، زمانت رو مدیریت کنی و قوی‌تر ظاهر بشی.
مهسا بابامحمدی
روانشناس کودک و نوجوان
