تو دنیایی که حجم اطلاعات بالاست و این اطلاعات به روش های مختلفی ارائه میشن ، زمان کمه و ما زمانمون رو در طول روز برای چیزای مختلف اختصاص میدیم و از طرفی هم نگه داشتن انگیزه کار دشواریه؛ دونستن سبک یادگیری میتونه به ما کمک کنه که هم از زمانمون بهتر استفاده کنیم و هم بازدهی زمان مطالعه رو بالا ببریم. از اون جا که خیلی از شما سوال میپرسین که نمیدونم چطور درس بخونم و هر چی میخونم بازم یادم میره تصمیم گرفتم این مقاله رو در مورد سبک ها و روش های موثر در یادگیری بنویسم.
یادگیری فرآیندیه که برای هر کس یک شکل داره، اینجا منظورم فقط یادگیری مطالب درسی نیست ما در طول روز در مورد مسائل مختلف در حال یادگیری هستیم مثلا یادگیری نحوه ی استفاده از یک وسیله! خب هر کدوم از ما با یک روش احساس راحتی بیشتری میکنیم . یکی از نظریات معروف برای سبک های یاگیری مدل نظری وارک (VARK )هست. این واژه از سر واژه های زیر گرفته شده:
Visual (دیداری)
Auditory (شنیداری)
Kinesthetic (حرکتی)
Reading/Writing(خوانداری، نوشتاری)
یادگیری دیداری: کسایی که یادگیری اونها دیداری هست، معمولا ترجیح میدن که اطلاعات رو دیداری دریافت کنن مثلا ممکنه علاقه مند به نمودارها ، جداول، نقشه ها و ... باشن و وقتی یک چیزی رو میخوان حفظ کنن سعی میکنن به شکل یک تصویر به حافظه شون بسپرن و برای خودشون نشونه گذاری کنن. اگه جزو این دسته از افراد هستین این راهکارا بهتون کمک میکنه که مطالب رو بهتر به یاد بیارین:
- سعی کنین از جدول و نمودار استفاده کنین مثلا اگه دارین زیست میخونین و عملکرد قسمت های مختلف گوش رو به تفکیک محل قراره یادبگیرین، کشیدن یک نمودار درختی بهتون کمک کننده خواهد بود.
- استفاده از سرنام: یعنی اگه قراره چند کلمه ی مهم که مربوط به یک مطلب هست رو با ترتیب خاص یا بدون ترتیب یاد بگیرین حروف اولشون رو بهم بچسبونین و اون تک کلمه رو حفظ کنین. زمان یاد آوری هر حرف اون کلمه یادآور کلمه ی اصلیه. این کلمات ممکنه معنی دار یا بی معنی باشن ولی کلماتی که معنی دارن بهتر تو حافظه میمونن.
- زمان درس خوندن کلمات و جملات مهم رو برای خودتون هایلایت کنین تا موقع یادآوری بهتون کمک بشه. یادتون باشه که همه ی متن نباید هایلایت بشه.
4- استفاده از فلش کارت ها برای خوندن مطالب.
یادگیری شنیداری: کسایی که یادگیری شنیداری دارن ترجیحشون به استفاده از محرک های شنیداری برای یادگیری هست. این افراد از راهبردهای شنیداری مثل گوش دادن به فایل صوتی، سخنرانی و بحث های گروهی ، توضیح دادن و توضیح شنیدن برای یادگیری استفاده میکنن چون این روش در زمان یادآوری بیشتر بهشون کمک میکنه. اگه جزو این دسته هستین راهکارهای زیر بهتون کمک میکنه:
- میتونین خلاصه نویسی کنین و برای خودتون بخونین و بعد به صدای ضبط شدتون گوش بدین.
- برای فرد دیگه ای از جمله هم کلاسیتون میتونین توضیح بدین یا از اون بخواین که برای شما توضیح بده.
- نوشته ها و متن ها رو با صدای بلند برای خودتون بخونین که البته این کار ممکنه انرژی زیادی ازتون بگیره و به عنوان یک راهکارهمیشگی مناسب نباشه.
- بحث در مورد موضوع با دیگران.
یادگیری حرکتی: یادگیرنده های حرکتی کسایی هستن که ترجیح میدن به صورت عملی یاد بگیرن و با واقعیت ها در تماس باشن. یکی از بهترین مثال ها برای این یادگیرنده ها مثال زدن و انجام تمرینات عملی مثل یک آزمایش هست. استفاده از راهکارهای زیر میتونه در یادگیری بهتر بهتون کمک کنه:
- برای مفاهیمی که حالت ذهنی تری دارن یا به اصطلاح انتزاعی هستن میتونین از مثال های واقعی زندگی یا موردهایی که در اطرافتون میبینین برای خودتون مثال بزنین تا بهتر یادتون بمونه.
- پروژه های آزمایشگاهی یا آزمایش ها رو خودتون دوباره انجام بدین.
- میتونین از عکسها، کارت های تصویری یا نماد هایی استفاده کنین که کمک میکنن شما بهتر یادآوری کنین.
یادگیری خواندنی/ نوشتنی: یادگیرنده هایی که با خواندن و نوشتن بهتر یاد میگیرن اصولا متن ها و کلمات رو نسبت به محرک های دیداری و شنیداری ترجیح میدن و معمولا در تکالیف کتبی به خوبی عمل میکنن. راهکارهای زیر به یادگیرنده های این گروه کمک کننده است:
- مطالبی رو که قراره یاد بگیرین یادداشت کنین، اما بعضی از دانش آموزا هستن که همه ی مطالب رو یادداشت میکنن و این سرعت مطالعه شون رو خیلی پایین میاره پیشنهاد من خلاصه نویسی هست. سعی کنین در خلاصه هاتون از جملات مهم خود کتاب استفاده کنین چون بعضی وقتا افراد برداشت خودشون رو از یک مطلب خلاصه میکنن و این باعث میشه که اگه اونا درست متوجه نشده باشن همون مطلب اشتباه رو خلاصه کنن!
- بازنویسی کردن برخی مطالب برای خود درحاشیه ی کتاب یا اضافه کردن مصداق یا مثال هایی برای موضوع موردنظر.
- برای موضوعاتی که زیرگروه دارن و به چند شاخه تقسیم میشن جدول و نمودار بکشین و در اون قالب بنویسین یا فلش کارت درست کنین.
- از مطلب خوانده شده میتونین داستان بسازین و داستان رو یاد بگیرین مثلا مراحل مختلف یک پدیده رو به شکل داستان در بیارین . این کار به ثبت اون مطلب در حافظتون کمک میکنه.
چند دسته بندی مهم دیگه هم برای یادگیری وجود داره که در ادامه در موردش میخونین.
یادگیری منطقی/ تحلیلی: همونطور که از نامش پیداست این یادگیرنده ها برای درک یک موضوع خاص به منطق و مهارت های تحلیلی وابسته ان. اونا به جستجوی علل، الگوها و نتایج یادگیری خود می پردازن و دوست دارن در جریان یادگیریشون به یک دسته بندی منطقی و تحلیلی از موضوع برسن تا اون مطلب براشون قابل فهم تر بشه. این افراد در یادگیری معادلات، مسائل ریاضی یا مسائل فلسفی و منطقی دوست دارند گام به گام پیش برن و مراحل رو یکی یکی یاد بگیرن تا به نتیجه ی نهایی برسن.
یادگیری زبانی/ اجتماعی :این افراد دوست دارند در جریان آموزش های گروهی مشارکت کنن و خودشون در جریان آموزش فعال باشن. دانش آموزانی که پاسخگوی سوالات معلم هستن یا داوطلبانه جواب میدن یا برای انجام پروژه ها و تمرین ها علاقه مندن جزو این افراد هستن و به یادگیریشون به اصطلاح یادگیری فعال گفته میشه. خیلی ازین دانش آموزان دوست دارن مطلبی که میخونن رو برای دیگران توضیح بدن تا برای خودشون هم بیشتر جا بیفته. از نظر بچه ها این دانش آموزا خودشیرین یا خرخون هستن اما خب اگه اینطوی فکر کنین که اونا این طوری بهتر یاد میگیرن شاید ازین به بعد نگاه دیگه ای بهشون داشته باشین!
یادگیری انفرادی : برعکس گروه بالا این افراد دوست دارن به تنهایی مطالعه کنن و تکالیف درسیشون رو انجام بدن. زیرا عملکرد و بازدهیشون به تنهایی بیشتره و حس تمرکز بیشتری دارن. اصولا این دانش آموزا رو میتونین در گوشه ای از حیاط مدرسه یا سالن های مطالعه و کتاب خونه ها پیدا کنین که به تنهایی مشغول مطالعه هستن. اگه در گروه قرار بگیرن شاید عملگرد و بازدهیشون بیاد پایین. این نکته رو یادآوری کنم که این نباید دلیلی باشه که کلا از فعالیت های گروهی جدا بشین چون برای انجام برخی از فعالیت ها و تکالیف مجبور به حضور در گروه هستین.
یادگیری وابسته به طبیعت: این دانش آموزان دوس دارن در محیط های طبیعی مطالعه کنن. از نظر اونها محیط طبعت آرامش بخشه و قدرت تمرکزشون رو بالا میبره ، اگرچه همیشه این امکان براشون وجود نداره اما سعی میکنن با شبیه کردن محیط یادگیریشون به فضای طبیعت سطح بهره وری خودشون رو بالا ببرن مثلا در فضایی که هوای آزاد داره درس میخونن یا روبروی یک پنجره ای که مشرف به درختان یا حیاط هست مطالعه میکنن یا گلدون روی میز مطالعشون دارن و امثال این... تا موقع خستگی برای تجدید انرژی به اونها نگاه کنن و انرژیشون رو بازیابی کنن.
البته این سبک های یادگیری ببه طور کلی معرفی شد و تقریبا میشه گفته که اینا سبک های اصلی هستن اما دسته بندی های متنوع دیگه ای هم برای نوع یادگیری وجود داره که از حوصله ی این مقاله خارجه. خیلی از شما ممکنه همزمان احساس کرده باشین با دو یا سه تا ازین سبک ها بیشتر ارتباط میگیرین . نمیشه قطعی در این مورد نظر داد اما در حال حاضر پرسشنامه های مختلفی وجود داره که با مراجعه به اونها میشه به آگاهی بیشتری در مورد سبک یادگیری دست پیدا کرد . یکی از این پرسشنامه های معتبر پرسشنامه ی سبک یادگیری در اپلیکیشن پادرس موجود است که شما با پاسخ دادن به سوالاتش میتونین متوجه بشین که چه سبک یادگیری ای دارین.
خب حالا که با سبک های مختلف آشنا شدین بریم سراغ اصول یادگیری فعال.
یادگیری فعال یعنی اینکه سعی کنین در امر آموزش یک مطلب مشارکت داشته باشین . این کار بهتون کمک میکنه که بیشتر روی موضوع متمرکز بمونین و همین طور باعث میشه که انگیزتون برای یادگیری بیشتر بشه. کارایی که میشه انجام داد عبارتند از :
- پرسش سوال از خود هنگام مطالعه یا پرسش سوال از معلم برای جا افتادن بیشتر مطلب.
- طرح مباحث به طور گروهی و مشورت با افراد دیگه از جمله هم کلاسیها ( این کار کمک میکنه که یادگیریتون تثبیت بشه واگه احیانا جایی رو متوجه نشده بودین یا یاد نگرفته بودین توسط دیگران اصلاح بشه و به یادگیری عمقی تر شما کمک میکنه).
- انجام تمرین های عملی برای فهم بهتر مطالب به خصوص در درس هایی که این امکان براشون وجود داره مثل علوم.
![experiment in learning]()
- مثال زدن برای خود یا دیگران از مطلبی که میخونین.
- استفاده از فناوریهای آموزشی برای تکمیل اونچه که در حال یادگیریش هستین مثلا دیدن ویدئو های آموزشی، گوش دادن به پادکست های مربوط، استفاده از برنامه های مختلف موبایل و کامپیوتر برای فهم بهتر مطالب.
- استفاده از بازیهای آموزشی برای فهم بهتر مطالب مثلا برای یادگیری لغات زبان انگلیسی یا اعمال ریاضی.
- سوال طرح کردن برای مطالب کتاب درسی.
- امتحان گرفتن از خود.
- انجام پروژه ها و فعالیت های عملی مربوط به مطالب مورد مطالغه.
در انتها باید یادآوری کنم که یادگیری تحت تاثیر مسائل مختلفی قرار میگیره مثلا محیطی که توش هستیم، حالات هیجانی و جسمیمون، قدرت تمرکز و حافظه مون، نوع برنامه ریزی و مدیریت زمانمون و دیگر مسائل که همه ی اینها در فهم و یادگیری ما تاثیرگذارن . در مورد بعضی ازین موضوعات در سایت مقاله هست و در مورد بعضی دیگه بعدا پرداخته میشه . امیدوارم ایم مقاله به فهم سبک یادگیریتون کمک کرده باشه . خوشحال میشم شما هم در مورد تجربه ها و روش هایی که در یادگیریتون ازش استفاده میکنین برام بنویسین شاید به درد بقیه بخوره.
مهسابابامحمدی
کارشناس ارشد روانشناسی
