مسئله ای که امروز میخوام در موردش بنویسم شاید به دلیل بافت فرهنگی، اجتماعی و اعتقادی جامعه ی ما دیرتر از جوامع دیگه در موردش حرف زدن مطرح شد . اما با توجه به اتفاقات ناگواری که در این زمینه طی سالهای گذشته ،افتاده و دسترسی همه ی ما به فضای رسانه های آزاد بیشتر شده آگاهی خانواده ها از این مفهوم هم خیلی بیشتر شده و خوشبختانه ما امروز با والدینی مواجهیم که دنبال آموزش هایی برای برخورد با این مسئله هستند. در این مقاله قصد داریم نکات کلیدی رو مطرح کنیم و طبیعیه که اگر سوالات شما بیشتر از اطلاعات محتوای این نوشته بود و یا تخصصی تر لازمه که برای پاسخ به سوالاتتون به یک درمانگر کودک و نوجوان مراجعه کنید.

هیچ زمانی زود نیس!

از دو سالگی به بعد کودکان به خودآگاهی بدنی میرسن و کنجکاویهایی نشون میدن مبنی بر این که وقتی پوشکشون رو عوض میکنین ممکنه دست بزنن به نواحی خصوصی بدنشون یا دچار کنجکاوی بشن برای تفاوت هایی که بین دو جنس وجود داره. پس والدین از همون سنین ابتدایی ممکنه این مسئله براشون پیش بیاد و نیازه که آمادگیهای لازم رو در خودشون پرورش بدن.

گفت و گوها و پاسخ به پرسشها باز و صادقانه باشه.

نکته ی مهم دیگه اینه که والدین بدونن قرار نیس پاسخگویی به سوالات و کنجکاوی های کودکشون با سوالات بسته و بله و خیر باشه، هدف ایجاد یک فضای سالم و با اعتماد هست که فرزندتون بتونه برای رفع کنجکاویها یا تمایلاتش خجالت یا احساس ترس و تنفر نداشته باشه و برای رفع ابهامات ذهنیش بیاد سراغ شما و نه افراد یا منابع نادرست. خبر خوب اینه که قرار نیس شما به یک باره در این مورد با کودکتون صحبت داشته باشین . اون به تناسب سنش و با بزرگ شدن ممکنه در معرض سوالات و کنجکاویهایی قرار بگیره که سوقش بده بیاد و ازتون سوال بپرسه .

مراحل صحبت در مورد مسائل جنسی: 2 مرحله.

اول، تایید کنین که فرزندتون ممکنه کنجکاو باشه و سعی کنین با پرسش ازش ببینین دقیقا چی تو ذهنشه و چی میخواد بدونه. برای مثال، "فک می‌کنی بچه‌ها از کجا می‌آن؟" یا "در مورد اینکه بچه‌ها از کجا می‌آن چی شنیدی؟"

دوم، هرگونه اطلاعات نادرست رو سعی کنین تصحیح کنین و در مورد حقایق باهاش حرف بزنین. به عنوان مثال، "تقریبا درست می گی." نوزادان در شکم مامانشون رشد نمی کنن. اونا در یک مکان خاص در داخل بدن مادر به نام رحم رشد می کنن. البته این کنجکاوی ممکنه مربوط به یک بچه ی پیش دبستانی و دبستانی باشه و تا قبل این سن لزومی نداره که چیزی مطرح بشه.

صحبت

چگونه در مورد جنسیت، تمایلات جنسی وبدن صحبت کنیم: نکاتی برای همه سنین

این نکات می تونه صحبت کردن با کودکان رو در هر سنی، در مورد جنسیت و تمایلات جنسی آسون تر کنه.

مسائل رو در سطح سنی فرزندتون توضیح بدین.

همه ی مباحث رو در سطحی توضیح بدین که فرزندتون بتونه اونو درک کنه. به عنوان مثال، یک کودک 6 ساله توضیح طولانی در مورد تخمک گذاری نمی خواد، در عوض شاید لازم باشه برای کودک دبستانی تون که نزدیک به دوره ی بلوغ هم هست کامل توضیح بدین. سعی کنین اطلاعاتتون رو مختصر و براساس واقعیت ارائه بدین.

از نام های صحیح برای اعضای بدن استفاده کنین.

وقتی در مورد اعضای بدن صحبت می کنین بهتره از نام های صحیح استفاده کنین - به عنوان مثال آلت تناسلی، کیسه بیضه، بیضه ، واژن. اگه فرزند شما نام صحیح اعضای بدن رو بدونه، می‌تونه در صورت نیاز با شما یا افرادی مثل پزشک به وضوح در مورد بدن خودش ارتباط برقرار کنه ، نهایتا اگه راحت نبودین میتونین بگین اینها نواحی خصوصی بدنت هستن. نباید اجازه بدی کسی بهش دست بزنه و یا نگاه کنه ( به جز من و بابا و یا دکتر اگه اون قسمت از بدنت مریض بشه) و تو هم اجازه نداری نواحی خصوصی بدن فرد دیگه ای رو لمس کنی یا ببینی. نواحی خصوصی بدن شامل آلت تناسلی، ناحیه باسن، لب ها، گردن، و قسمت هایی از گوش هات میشه . اگه کسی به این قسمتا دست زد بگو نه ، اجازه نداری و سعی کن با صدای بلند از کسی کمک بخوای و از اون موقعیت دور بشی.

اگر نمیدانید بگویید نمی دانم!

جایی هم که نمیدونستین چی بگین به راحتی بگین نمیدونم! فرزند شما نیازی به متخصص بودن شما نداره - فرزند شما فقط باید بدونه که می تونه هر چیزی رو از شما بپرسه. در ابتدا بهش واکنش نشون بدین که خوشحال شدین سوالشو از شما پرسیده و بعد بهش اطمینان بدین که میرین سراغ جواب سوالش و به زودی بهش میگین و حتما اینکارو انجام بدین تا برای دفعه های بعدی بتونه اعتماد کنه و بیاد سراغتون.

هر دو والد درگیر پاسخ دهی به کودک بشین.

وقتی هر دو والد درگیرن، بچه‌ها یاد می‌گیرن که صحبت کردن درباره رابطه جنسی برای همه خوبه و مشکلی ایجاد نمیکنه. این می تونه به کودکان کمک کنه تا وقتی بزرگتر شدن احساس راحتی کنن و در مورد بدن خود صحبت کنن، مسئولیت احساسات جنسی شون رو بر عهده بگیرن و مراقب ارتباط هایی که میگیرن باشن.

یک گفت و گو بین خود و فرزندتون ترتیب بدین.

برخی از کودکان زیاد سوال نمی پرسن، بنابراین ممکنه لازم باشه که برای آگاهی دادن بهشون گفتگویی باهاشون ترتیب بدین. البته این بستگی به سن و ویژگیهای شخصیتی فرزندتون داره اگه فک کردین تو این سن ممکنه در معرض برخی موضوعات قرار بگیره و آگاهیش پایینه حتما باهاش گفتگو کنین مثلا بچه هایی که کمی تاخیر رشدی داشتن و ممکنه که رشد جسمی و ذهنیشون هماهنگ نباشه در درک این مسائل کمی با مشکل مواجه بشن. یک ایده خوب اینه که از قبل به این فکر کنین که چی میخواین بگین، سپس زمان مناسبی رو برای صحبت انتخاب کنین. به عنوان مثال، اگر کسی در تلویزیون در مورد بارداری صحبت می کنه، می تونین بگین: "میدونی بارداری که در تلویزیون صحبت میشه چه معنایی داره؟."

برای برخی از کودکان صحبت بدون تماس چشمی آسون تره مثلا در سنین نوجوانی ، بنابراین می تونین برنامه ریزی کنین تا زمانی که شما و فرزندتون تو ماشین هستین صحبت کنین

خودتون رو آماده کنین

ممکنه قبل از صحبت از به کار بردن اسامی درست و یا دادن اطلاعات ترس داشته باشین و یا خجالت بکشین و براتون خنده دار باشه پس شاید لازمه از قبل چند بار با خودتون تمرین کنین.

مراحل سنی آموزش

تا سن 2 سالگی:

شما می تونین از لحظات روزمره برای کمک به کودک خود برای یادگیری بدن استفاده کنین. به عنوان مثال، زمان حمام کردن یا زمانی که به کودک خود کمک می کنین که لباس بپوشه، زمان خوبی برای معرفی نام اعضای بدنه.

حمام کردن

این زمان‌ها همچنین می‌تونن زمان‌های خوبی برای دادن پیام‌هایی در مورد رفتار سالم و طبیعی باشن. به عنوان مثال، اگر فرزندتون در حین تعویض پوشک، اندام تناسلی خود رو لمس کنه، اشکالی نداره ولی وقتی اونا بزرگتر می شن، می تونین در مورد رفتار عمومی و خصوصی باهاشون صحبت کنین.

پوشک کردن

2 تا 3 سال:

اکثر کودکان 2-4 ساله در مورد بدن خود و سایر کودکان بسیار کنجکاون. اونا همچنین متوجه میشن که بدن های مختلف دارای قسمت های مختلف هستن. می‌تونین به فرزندتون آموزش بدین که هر عضوی از بدن یک نام و «وظیفه» خاص خودش رو داره. مثلا، " همه ی افراد با چشمهاشون دنیا رو میبینن پس وظیفه ی چشمها دیدنه، بعضی جاهای بدن هستن که غذا و آب های اضافی که خوردیم رو از بدن خارج میکنن .آلت تناسلی جایی که ادرارت از اونجا بیرون میاد ". میتونین از کتاب داستانهایی که سعی کردن با داستان این موضوع رو به کودکان نشون بدن استفاده کنین.

4 تا 5 سال:

کودکان 4-5 ساله اغلب می پرسن که نوزادان از کجا اومدن. اونا می تونن درک کنن که کودک در رحم مادر رشد می کنه و برای بچه دار شدن به یک اسپرم و یک تخمک (مانند دانه های کوچک) نیازه. اگه فرزندتون بپرسه «من از کجا اومدم؟»، می‌تونین بپرسین، «نظر خودت چیه؟» این به شما کمک می‌کنده بفهمین که فرزندتون چقدر می‌فهمه و چی فک میکنه. شما می تونین یک توضیح ساده ماثل این بدین که: "کودکان در محلی در داخل بدن مادر به نام رحم رشد می کنند چون اونجا مامان میتونه از طریق بندهایی که شبیه لوله اس و تو بدنشه به نی نی کوچولوی داخل رحمش غذا بده. مامان غذا میخوره غذاها از طریق خون مامان از اون بندها میرن تو بدن نی نی تا بزرگ بشه". استرس بیشتری هم نداشته باشین چون اکثر مواقع همین پاسخ کوتاه ذهن کودکتون رو قانع میکنه.

بارداری

اگر باردار هستین، ممکنه فرزندتون بپرسه: «بچه از کجا بیرون می‌آد؟» پاسخی ساده اما دقیق مانند «نی نی کوچولو داره در رحم من رشد میکنه » وقتی که رشدش زیاد شد و خیلی بزرگ شد، کم کم بدنم آماده میشه که نی نی رو بفرسته بیرون و ممکنه دکترا تصمیم بگیرن یک برش کوچیک روی شکم من ایجاد کنن تا بچه رو بیارن بیرون و یا لازم نباشه و نی نی خودش از راه واژن بیاد بیرون!

6 تا 8 سال:

در سن 6 سالگی به بعد، بسیاری از کودکان علاقه مندن بدونن که چگونه نوزادان ساخته می شن و کنجکاوی هایی هم در مورد ارتباط والدینشون داشته باشن و گاها دلشون بخواد همون کار رو اونا هم با والدشون انجام بدن مثلا لبشو ببوسن! اگه سوال پرسید دوباره به شیوه ی قبلی مطمئن بشین که چی تو ذهنش میگذره و بعد توضیح مختصری بدین که یک چیزایی شبیه دانه در بدن مامان و بابا وجود داره و بعد اسم های اصلیشو بگین که وقتی پدر مادر بدنشون خیلی به هم نزدیک میشه اونا با هم یکی میشن وکم کم یک بچه شکل میگیره و در رحم مادر رشد میکنه. یادتون باشه قبل این آموزش ها می تونین از فرآیند تولید مثل گیاهان یا حیوانات به خصوص حیوونای خونگی کمک بگیرین و برای کودکتون با استعارات شبیه اونا توضیح بدین. نکته دیگه اینه که بهشون آموزش بدین که این ظرفیت فقط تو آدمهای بزرگتر هست و بچه ها نمیتونن این کارو انجام بدن چون هنوز سنشون کمه.

اگر فرزندتون ازتون پرسید که "نی نی چطور وارد رحم شما شد؟" از او بپرسید که او چی فکر می کنه. بعد از پاسخش به تناسب جوابی که میده پاسخ بدین مثلا میتونین بگین بدن مامان و باباش خیلی به هم نزدیک شده و دونه ها تونستن با هم یکی بشن.

در نهایت یادتون باشه شما با کودکان متفاوت روبرویین اگه این سوالات تو ذهنشون نیومده بود در صورتی که خطری تهدیدشون نمیکنه لزومی نداره شما پیشاپیش آگاهی بدین، اگه سوالات هم بیشتر بودین اضطراب نگیرین اول بگین نمیدونم و باید فکر کنم و بعد از یک متخصص کمک بگیرین تا با مشورت با هم جواب کنجکاوی های جنسی فرزندتون رو بدین. امیدوارم این مقاله شما رو به پاسخ برخی از پرسش هاتون رسونده باشه در یک مقاله ی دیگه سعی میکنم در مورد بلوغ و کنجکاوی های جنسی کودکان بزرگتر صحبت کنم.

مهسا بابامحمدی

روانشناس کودک و نوجوان