مقدمه
اگه شما دارین نوجوانی رو سپری میکنین به احتمال زیاد یکی از بخش های مهم مغزتون با دوستی هایی که دارین، تاثیرات دوستاتون یا رفتار خودتون با دوستاتون درگیره. تاحالا فک کردین چرا براتون انقد روابط دوستانه پررنگه و گاهی حاضرین برای ارتباط با دوستاتون هر کاری کنین، یا نسبت بهشون حساس باشین و اگه خانواده چیزی بگه دلتون بخواد که از دوستاتون دفاع کنین. یا ممکنه برای اینکه تو گروه های دوستانه تون مورد قبول و پذیرش قرار بگیرین بعضی از کارهایی که براتون سخت هست رو انجام بدین؛ یا اینکه انقد از بعضی از هم کلاسیا و دوستاتون بدتون بیاد و خشم داشته باشین که حاضر باشین به خاطرش به خودتون یا اونا آسیب بزنین؟
هر کدومتون ممکنه الان جواب های متفاوتی تو ذهنتون پدید اومده باشه. امروز تو این مقاله میخوام آشناتون کنم با یک سری نکات کلیدی که به فهم روابط دوستیتون کمک میکنه و شناخت خودتون رو در ارتباط با دوستاتون افزایش میده.
تغییرات مغزی دوره ی سنی نوجوانی
- مغز در دوران نوجوانی درگیر تغییرات عمده ای میشه که روی روابط اجتماعی، نحوه ی تفکر، افکار و احساساتتون تاثیر میذاره. سیستم پاداش مغز که بخشی از نواحی مغزی رو تشکیل میده (هسته های بادامی و قشر پیشانی) در این دوران فعالیتش زیاد میشه. یعنی چی؟ یعنی این بخش های مغز که مسئول ایجاد احساس لذت و پاداش در ما هستن فعالیتشون زیاد میشه در نتیجه شما تو ارتباطات دوستانه و اجتماعی بیشتر دنبال این هستین که از دیگران تایید بگیرین و مورد پذیرش دوستاتون باشین چون با این کارا انگار مغزتون بهتون پاداش بیشتری میده و احساس لذت بیشتری میکنین. ممکنه با ایجاد گروه های دوستانه ی جدید، جلب توجه از سمت دوستاتون و درگیر نشون دادن خودتون در فعالیت هایی که مورد قبول اوناست احساس رضایت بیشتری از خودتون داشته باشین و مغزتون بیشتر هورمونهای لذت رو ترشح کنه.
- بخش های دیگه ای از مغز که درگیر تصمیم گیری و کنترل احساساتتون هست (قشر پیش فرونتال) در حال رشد و تکامله یعنی هنوز در فرآیند تصمیم گیری و مدیریت کردن احساساتتون بالا پایین دارین و این روی دوستی هاتون اثر میذاره. مثلا اینکه به نقطه نظرات اونا حساس میشین و این حساسیت باعث میشه نسبت به کوچکترین نشونه ها در کلام و رفتار و چهره ی دوستاتون واکنش نشون بدین. مثلا یک روز که یک کفش جدید خریدین دوستاتون بگن اون عکس چیه روش؟ این جمله کلیه و ممکنه هیچ منظور خاصی هم توش نباشه ولی شما برداشتتون این باشه که اونا شما رو مسخره میکنن و باعث بشه احساس کنین طرد شدین یا مورد پذیرششون نبودین. بعضی وقتا هم ممکنه دوستاتون حساس نباشن و به حرفایی که میزنن یا کارایی که میکنن که باعث ناراحتی دیگران میشه اصلا حساس نباشن و اهمیت ندن یعنی اونا یک جورایی میشن نقطه مقابل شما و ممکنه این حس رو در اطرافیانشون ایجاد کنن که اونا مغرور و خودخواهن. در نتیجه ممکنه حس خشم و تنفر رو در شما بالا بیارن یا حتی گاهی وقتا حس انتقام!
- تغییرات هورمونی که در سیستم مغزی در نوجوانی بوجود میاد (بویژه هورمون های تستسترون و استروژن) میتونه روی روابط اجتماعی، به خصوص دوستی هاتون اثر گذار باشه. مثلا به خاطر افزایش ترشح این هورمون ها در بدن تمایل بیشتر به ایجاد دوستی های جدید، روابط عاشقانه و فک کردن به جنس متفاوت با خودتون داشته باشین. احتمالا تا بحال چندین بار روی افرادی که ازشون خوشتون میومده کراش زدین.
- در نهایت بخش های از مغز که درگیر فرآیند همدلی و فهم احساسات دیگرانه یعنی سیستم لیمبیک و قشر پیش فرونتال داره کم کم به بلوغش نزدیک میشه در نتیجه شما بهتر میتونین نیازها و احساسات دوستاتونو درک کنین و برعکسش . مهارت همدلی بهتون کمک میکنه ارتباطات عمیق تری شکل بدین و به مسائل از جنبه های متفاوت نگاه کنین. مثلا اگه دوستتون از مشکلاتش با مادر یا پدرش براتون تعریف کنه درکش میکنین و میتونین خودتنو جاش بذارین یا ممکنه از تجارب مشابهتون براش تعریف کنین تا حس ناخوشایندش رو کم کنین و ... همه ی این کارا یعنی همدلی که باعث افزایش صمیمیت و اعتماد بین فردی هم بین تون میشه.
احساس نیاز به تعلق گروهی
یک حسی شبیه اینکه چون چندتا از دوستای مدرستون با هم یک گروه اسکیت زدن و بعدازظهرا با هم میرن اسکیت سواری این احساس در شمام ایجاد میشه که منم دوس دارم عضو اون گروه باشم و با اونا وقنمو بگذرونم! جایی که آدمها ممکنه مثل تو فکر میکنن یا تو دوس داشته باشی شبیه اونا بشی. با درست و غلطش کاری نداریم ولی این نیاز تو دوره ی سنی تون هست که شما رو به سمت گروه ها و دوستاتون میکشونه.
شکل دادن به هویتی که دوس دارین
تو این دوره ذهن شما درگیر مسائل جدیدی میشه . دیگه بازیها و روابط دوره ی قبلی زندگیتون براتون جذاب نیس هر چند گاهی وقتا دوس دارین بهش برگردین اما دوست دارین دنیای جدیدی رو کشف کنین . حس های مختلفی میاد سراغتون و دوست دارین با آدمهایی که بیشتر شبیه خودتونن بگردین چون حس درک شدن از اونا میگیرین. مثلا شما میتونین ساعت ها با هم "جرات و حقیقت " یا
" مافیها" بازی کنین و بگین و بخندین و در مورد هم کنجکاوی کنین اما تو جمع خونواده نتونین این کارا رو کنین. این باعث میشه تمایل داشته باشین بیشتر وقتتون رو با دوستاتون بگذرونین. پس این ارتباطات قوی ای که شکل میدین به هویت جدیدی که دارین برای خودتون میسازین معنا میده. یا احتمالا دوس داشته باشین مدل مو، آرایش چهره ، استایل لباس پوشیدن؛ مدل و لحن حرف زدن، اصطلاحاتی که استفاده میکنین، اکسسوریهایی که استفاده میکنین، برندهایی که میخرین، کتابایی که میخونین، فیلم ها و انیمه هایی که میبینین، موسیقی هایی که گوش میدین و هر چیز دیگه ای مطابق با اون چیزی باشه هم سن و سالاتون دنبالش میکنن و این به شما احساس ارزشمندی میده! این یعنی شما دارین پوست میندازین، از قالب کودکی در میاین و هویت جدیدی برای خودتون شکل میدین
تمایل به کسب استقلال بیشتر از خانواده
این میل هم باعث میشه گرایش شما برای وقت گذرونی با دوستاتون بیشتر بشه. تجربه های جدیدی که حالا دوس دارین با دوستاتون تنهایی انجامش بدین. مثلا با دوستام برم کافه، با دوستام برم سینما، برم مهمونی و تولد بگیرم و... البته اینجا من دارم از این تغییرات حرف میزنم و نحوه ی برآورده کردن این نیازها و تمایلات و کنار اومدن با خانواده ها و مراقبت از خودتون موضوع بحث این مقاله نیست.
همه ی عواملی که در بالا بهش اشاره کردم باعث میشه که شما تمایل بیشتری داشته باشین که از سمت دوستاتون مورد قبول و پذیرش قرار بگیرین. حالا که این عوامل رو شناختین میخوام در پایان به این چندتا سوال در مورد خودتون و دوستاتون فک کنین و خوشحال میشم برام نظراتتونو کامنت کنین.
برای انتخاب دوست چه ملاک هایی دارین؟
از نظر خودتون کدوم یک از ملاک ها تحت تاثیر نیازهای سنی و هیجانی تونه و کدوم یک از ملاک ها برگرفته از شناختیه که شما از خودتون و انتظارات خانوادتون دارین؟
تا حالا دوستاتون چه تاثیراتی روی زندگی شما داشتن؟خوب ها و بداش رو منصفانه برای خودتون بنویسین.
زندگیتون بدون دوستاتون چه شکلی میشه و چه احساساتی رو ممکنه تجربه کنین؟
چقدر تعادل توی ارتباطاتتون با خانواده و دوستان برقرار میکنین؟ به نظرتون لازمه یا نه؟ اهمیت این تعادل تو چیه؟
پرسش به این سوالها بهتون کمک میکنه شناخت بیشتری از خودتون و دنیای ذهنی تون کسب کنین و تو انتخاب مسیرهای دوستی بهتون کمک بیشتری میکنه.
مهسابابامحمدی
روانشناس کودک و نوجوان
