آنچه در این مقاله می خوانید: 

مقدمه 

 هدف گذاری (Goal Setting ) با استفاده از تکنیک SMART

نکاتی که باید در برنامه ریزی مد نظر داشته باشین

مقدمه

خب دیگه! نزدیک شدیم به دوره امتحانات میان ترم و بعدش هم پایان ترم و محتوای سوالات خیلی از شما در مورد برنامه ریزی درسی هست. از همه کسایی که مطالب رو میخونن و به دوستاشون معرفی میکنن و نظر میدن یا سوال میپرسن هم تشکر میکنم. امروز قراره به یکی از موضوعاتی که ذهن اکثر دانش آموزا رو درگیره خودش کرده، بپردازم. به نظرتون برنامه ریزی چیه و چه فاکتورهایی باید داشته باشه؟

به زبان ساده برنامه‌ریزی یعنی نقشه کشیدن برای رسیدن به یک یا چند هدف خاص. برای رسیدن به اون اهداف باید عواملی رعایت بشه که ما بتونیم بگیم برنامه ریزی مون موفق بوده. قراره در ادامه ی این مقاله اون عوامل رو با مثال هایی براتون ملموس تر کنم و شما میتونین ببینین وقتی خودتون برنامه ریزی میکنین کدوم یکی رو رعایت میکنین و کدوم یکی رو رعایت نمیکنین . خیلی از شما تا حالا ممکنه برنامه ریزی هم کرده باشین یا تا نیمه راه رفتین و نصفه ولش کردین و دیگه الان از انجامش ناامیدین . خوندن این مقاله بهتون کمک میکنه ذهنتون رو شفاف تر کنین و ببینین دلایل عدم موفقیتتون چی بوده.

 هدف گذاری (Goal Setting ) با استفاده از تکنیک SMART

گام اول اینه که هدفتون رو مشخص کنین. هدف هاتون ممکنه کوتاه مدت و یا بلند مدت باشن . در حالت دوم باید هدفهای بلند مدتتون رو تقسیم کنین به هدف های کوتاه مدت .

مثلا ممکنه معلم ها تاریخ امتحانات میان ترم و پایان ترم رو بهتون داده باشن. هدف کوتاه مدت میتونه خوندن دوتا درس برای پرسش کلاسی روز سه شنبه باشه و هدف بلند مدت آماده شدن برای امتحان میان ترم که دو هفته ی دیگس.

خب برای اینکه هدف انتخاب کنین میتونین از تکنینک  SMART استفاده کنین. یعنی دقت کنین که هدفی که انتخاب میکنین این ویژگیها رو داشته باشه:

Specific یا مشخص: مثلا تو برنامه برای خودتون ننویسین خواندن ریاضی! بنویسین خواندن درس 3 و 4 ریاضی. به این میگن هدف مشخص.

Measurable یا قابل اندازه گیری: در مثال بالا شما میتونین در نظر بگیرین که چقدر زمان نیاز دارین برای خوندن دوتا درس، چطوری میتونین خودتون رو ارزیابی کنین و اگه کسی ازتون بپرسه چقدر درس خوندی شما میتونین بگین من دوتا درس خوندم! لون فرد میتونه تو ذهنش در نظر بگیره که چقدر درس خوندین.

Achievable یا قابل دست یابی: یک هدف فضایی برای خودتون نچینین. مثلا قراره تا امشب 5 تا درس از امتحان هندسه ی روز چهارشنبه رو بخونم! در حالیکه شما برای فردا چندتا درس و تکلیف کلاسی دیگه دارین! شما باید بر حسب زمان و انرژی ای که دارین یک هدف دست یافتنی انتخاب کنین و اونو پیش ببرین و اگه فرصت اضافه داشتین برنامه درس های دیگه رو هم بذارین. مثلا تا ساعت 8 شب که قراره خونمون مهمون بیاد من میتونم دو درس از زیست رو بخونم و تکلیف ادبیاتم رو انجام بدم. اگه فرصت داشتم یک درس از هندسه هم میخونم.

Relevant یا مرتبط با نیازها: هدفتون مرتبط به نیازهایی که دارین باشه. اکثر اوقات نیاز شما برای خوندن درس های فرداست پس اولویت اون ها هستن.

Time-Bound یا زمان بندی کردن: هدفی که میذارین باید بشه براش زمان در نظر گرفت مثلا از ساعت 3 تا 5 استراحت میکنم. 5 تا 6 دو درس از تاریخ رو میخونم و بعد ساعت 6 و نیم تا 9 یک درس از زیست رو میخونم و تمرین های ریاضی رو حل میکنم.

خب حالا شما ببینین این طوری هدف گذاری میکنین یا نه؟اشکالات کارتون کجاست و کدوم قاعده رو در برنامه ریزی رعایت نمیکینی؟ اگه هم همین مدلی برنامه میچینین که بهتون تبریک میگم.

نکاتی که باید در برنامه ریزی مد نظر داشته باشین:

اولویت بندی : اولویت بندی یعنی کاری که مهم تره و زمان کمتری براش دارین رو اول بذارین تو برنامه و اون رو انجام بدین.

مثلا اگه فردا امتحانی دارین که نمره اش براتون مهمه و میدونین که فرصت کافی برای خوندنش ندارین میتونین اولویت رو خوندن بذارین و امروز برنامه ی باشگاهتون رو کنسل کنین. یا اگه فردا سه تا امتحان دارین اول درسی رو بخونین که فک میکنین تدر اون عملکرد ضعیف تری دارین و نیاز به زمان بیشتری برای یادگیری دارین و بعد برین سراغ درس های دیگه.

زمان بندی : یعنی اختصاص دادن زمان به همه ی فعالیت ها اعم از مطالعه، استراحت، سرگرمی ، مرور و... .

برای زمان بندی میتونین از روش پومودورو استفاده کنین که قبلا هم در موردش صحبت کردم. 25 دقیقه مطالعه و 5 دقیقه استراحت. این روش هم کمک میکنه حواستون کمتر پرت بشه و روی درس متمرکز بمونین و هم زمان مطالعه تون رو بیشتر میکنه. یکی دیگه از تکنیک های زمانی استفاده از روش مرور فاصله دار هست مخصوصا دانش آموزایی که دارن همزمان برای امتحان کنکور هم میخونن. یعنی برای اینکه اطلاعات تو حاقظه بلند مدت ثبت بشه احتیاج به مرور مطالب دارین مثال زیر نمونه ای از این روش هست.

روز اول: فصل جدید رو مطالعه کن.

روز دوم: خلاصه‌ای از مطالب رو بخون و چند سؤال از خودت بپرس.

روز چهارم: مطالب رو مرور کن و تمرین حل کن.

روز هشتم: دوباره همان مطالب رو با فلش‌کارت یا خلاصه‌ها مرور کن.

انعطاف پذیری: یعنی برنامتون قابلیت انعطاف داشته باشه تا اگه به دلایلی نتونستین پیش برین امکان تغییر دادن برنامه رو داشته باشین.

مثلا شما در نظر داشتین که امروز بعد از مطالعه ی فیزیک دو ساعت با دوستتون برین بیرون . بعد متوجه میشین که ممکنه شب بخواین برین خونه ی مادربزرگ و امکان درس خوندن در اونجا ندارین. خب در چنین شرایطی انعطاف پذیری بهتون کمک میکنه برنامه رو تغییر بدین به نحوی که بهتون فشار نیاد و در عین حال به برنامه هم برسین. ممکنه رفتن به خونه ی مادربزرگ رو کنسل کنین یا بیرون رفتن با دوستتون رو کنسل کنین یا حتی تصمیم بگیرین درس نخونین! و یا هر تصمیم دیگه ای! این انتخاب با شماست.

واقع گرایی: قبلا هم اشاره کردم . برنامه ریزی رو بر حسب توانمندیها، زمان و شرایط زندگیتون بچینین. شاید شنیده باشین که بعضی از بچه ها میان میگن من تو دو ساعت همه ی درسها رو خوندم یا برعکسش، من 9 ساعت درس خوندم برای امتحان! اینجا هر کسی بر حسب توانایی ها و شرایط خودش داره در مورد تجربه مطالعه اش حرف میزنه . شما هر کدوم برنامه ی خودتون رو باید داشته باشین و سعی کنین که خودتون رو تحت فشار نذارین و از طرفی خیلی هم بی خیال نباشین مثلا اگه شب تا دیر وقت نمیتونین بیدار بمونین و یا صبح زود نمیتونین از خواب بیدار بشین توی اون تایم برنامه ی مطالعه نذارین!

پیگیری و ارزیابی برنامه: مرتب سعی کنین که بررسی کنین که چقدر به هدف های برنامه نزدیک شدین . به عنوان مثال اگه برنامه ی بلند مدت برای انتخاب شدن در تیم بسکتبال مدرسه رو دارین هر هفته بررسی کنین ببینین چقدر زمان برای تمرین گذاشتین؟ کجاها توانمندتر شدین و کجاها هنوز احتیاج به تمرین دارین و تا ماه دیگه که زمان مسابقاته چقدر فرصت دارین. شاید لازم باشه برنامه رو تغییر بدین تا زودتر به نتیجه برسین!

تقسیم کار به قسمت های کوچکتر: تقسیم کردن مطالب هم واضحه. به عنوان مثال اگه 7 درس برای امتحان فردا دارین و 2 تاشو تابحال نخوندین خب به هدف های کوچیک تقسیمش کنین مثلا دو درس آخر رو که نخوندم ساعت 5 تا 7 می خونم بعد نیم ساعت استراحت میکنم و میرم سراغ دو درس بعدی تا ساعت 9 . دو درس اول رو چون خیلی خوندم میتونم مرور کنم و براش زمان زیادی نیاز ندارم. تا ساعت 10 تموم میشه . بین ساعت 10 و نیم تا 11 هم میتونم مرور کنم.

تعادل : سعی کنین در برنامه ریزی متعادل باشین و زمان بعضی موارد رو حذف نکنین یا بیشتر از حد برای موردی زمان نذارین . مثلا تایم استراحت و مطالعتون معقول باشه. به مغز و بدنتون استراحت بدین و سعی کنین تغذیه ی مناسبی داشته باشین نه کم بخورین و نه زیاد.

 پاداش دهی به خود: سعی کنین برای خودتون تشویق ها و جایزه های قابل دستیابی در نظر بگیرین تا انگیزه برای ادامه ی مطالعه داشته باشین.

استفاده از ابزارها و منابع کمکی : شما برای برنامه ریزی میتونین از اپلیکیشن ها و سایت های مختلف استفاده کنین که خیلی از نکات رو از قبل پیش بینی کردن و کار شما رو راحت تر میکنن. نمونه های ایرانی و خارجیش هست که میتونین سرچ کنین و از هر کدوم که باهاش راحت تر بودین، استفاده کنین.

استفاده از روش های مختلف برای یادگیری و مرور: در این مورد بعدا حتما مقاله ای خواهم نوشت ولی احتمالا شما با روش های مختلف آشنا هستین از خلاصه نویسی و تهیه ی فلش کارت گرفته تا استفاده از روش های عملی در یادگیری. این روش های متنوع به شما کمک خواهند کرد که به برنامه تعهد بیشتری داشته باشین.

انتخاب زمان و مکان مطالعه: در برنامه ریزی که انجام میدین از قبل زمان و مکان مطالعه رو هم در نظر بگیرین. سعی کنین در زمان مشخصی از هر روز درس بخونین تا مغزتون به این شرایط عادت کنه و براش قابل پیش بینی باشه. هم چنین مکانی که انتخاب میکنین باید کمترین عوامل پرت کننده حواس رو داشته باشه که در این مورد در مقاله " 15 راه تاثیرگذار برای متمرکز موندن در هنگام درس خوندن! " صحبت شده است.

امیدوارم نکاتی که گفتم فضای ذهنی شما رو برای یک برنامه ریزی درست آماده کرده باشه. سعی کنین حتما برنامه ریزی مکتوب بشه چه به صورت مداد کاغذی و چه به صورت دیجیتال. برنامه ریزی ذهنی قابلیت اجراش خیلی پایینه و فایده ای نداره.

نکته ی بعدی اینه که هر کسی برنامه ی شخصی خودش رو داره و با تقلید از برنامه ی دیگری کمکی بهش نمیشه. بهترین شخص برای برنامه ریزی خودتون هستین چون بهترین شناخت رو از خودتون دارین. کافیه همین الان یک کاغذ و قلم بردارین و براساس اصول بالا یک برنامه ی کوتاه بنویسین و تمرین کنین. من با خیلی از بچه ها مواجه میشم که میگن میشه برای ما برنامه ریزی کنی؟ بچه ها اگه شما خودتون مسئولیت این کار رو به عهده بگیرین و چندبار تمرین کنید متوجه میشین که کار ساده ای و فقط مداومت میخواد و نیازی به صرف هزینه ی بالا نیست. و بعد یاد میگیرین در موقعیت های دیگه ی زندگی غیر از مطالعه هم برنامه بریزین و هدف هاتون رو جلو ببرین چون حالا شما اصول برنامه ریزی کردن رو بلدین.

مهسابابامحمدی

کارشناسی ارشد روانشناسی